Học thuyết âm dương, ngũ hành, bát quái từng rất phát triển ở phương Đông cổ đại, là những học thuyết được coi trọng nhất thời kỳ ấy và được một số quốc gia áp dụng cho đến tận ngày hôm nay. Trong đó có Việt Nam. Thuyết này trở thành những chỉ dẫn vô cùng đúng đắn nhằm giải quyết, giải thích một số vấn đề phức tạp của tự nhiên, xã hội hàng nghìn năm qua
Ngày nay, thuyết đã có nhiều cải biến nhưng vẫn giữ được giá trị từ cốt lõi từ thời xa xưa và không thể chối bỏ. Vậy bạn đã bao giờ tò mò về học thuyết âm dương ngũ hành, bát quái là gì? Ứng dụng rộng của học thuyết này trong đời sống như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây.
Học thuyết âm dương ngũ hành là gì?
Học thuyết âm dương ngũ hành được bắt nguồn từ Trung Quốc thời xưa, lý giải vạn vật tồn tại trong vũ trụ luôn có hai hình thái năng lượng: Âm và Dương. Nguồn năng lượng nhiệt thành, vui vẻ, phấn khích, mạnh mẽ được gọi là nguồn năng lượng nóng hay nói cách khác là dương khí. Trái ngược với dương khí, âm khí là sự yếu đuối, buồn tẻ, lạnh nhạt… đó chính là nguồn năng lượng lạnh. Tuy nhiên trái đất cần có hai nguồn năng lượng này để duy trì trạng thái cân bằng nhờ sự tác động qua lại lẫn nhau giữa chúng. Âm dương không phải là thứ vật chất cụ thể nào mà là thuộc tính mâu thuẫn nằm trọng mọi sự vật, giải thích hiện tượng mâu thuẫn chi phối mọi biến hóa và phát triển của sự vật.
Ngũ hành được xem là cơ sở của thế giới. Theo thuyết duy vật cổ đại, mọi vật chất trên thế giới đều được tạo nên từ năm yếu tố là nước, lửa, đất, cây cối, kim loại, tượng trưng cho 5 hành là Thủy, Hỏa, Thổ, Mộc, Kim. Thủy là nước nên lỏng và đi xuống, thấm xuống. Còn Hỏa sẽ bùng lên, cháy lên. Mộc là gỗ, là cây cối nên sẽ mọc lên thẳng hoặc cong. Kim là kim loại tượng trưng cho sự thuận chiều hoặc đổi thay. Thổ là đất có thể trồng trọt và gây giống. Tinh thần của thuyết ngũ hành chính là tương sinh (giúp đỡ nhau để sinh trưởng) và tương khắc (khắc chế nhau phát triển). Chính là biểu thị mối quan hệ của mọi sự vật trên thế giới.
Học thuyết âm dương ngũ hành là một trong những số ít học thuyết xâm nhập sâu vào nhiều lĩnh vực của trí thức, được nhiều các trường phái triết học và một số ngành khoa học nghiên cứu, khai thác. Ngoài ra, còn được ứng dụng trong tử vi, phong thủy, nhân tướng, kinh dịch, thiên văn, lịch pháp, y dược, sinh học, vĩ học, chiêm tinh, bói toán,… Trong đó, kinh dịch được xem là sự phát triển bậc cao nhất, có liên quan sâu sắc và mật thiết tới việc diễn giải âm dương ngũ hành.
Bát quái là gì?
Bát quái có nghĩa là 8 quẻ, là hình ảnh đại diện cho những yếu tố cơ bản của vũ trụ trong trời đất, được xem 8 biểu tượng tượng trưng cho 8 ký hiệu liên quan mật thiết với nhau. Trong đó mỗi ký hiệu hay mỗi quẻ sẽ gồm các hào âm và hào dương đại diện cho âm và dương. Bát quái có quan hệ mật thiết với thái cực và ngũ hành. Vì vậy, bát quái được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như đại lý, thiên văn học, phong thủy, y học cổ truyền, gia đình, giải phẫu…
Bát quái được chia thành có hai nguồn gốc là triết lý âm dương phục hy bát quái (tiên thiên bát quái) và triết lý âm dương vương văn bát quái (Hậu thiên bát quái). Tuy nhiên, Cả hai hệ bát quái đều tồn tại dưới 8 quẻ:càn, đoài, ly, chấn, tốn, khảm, cấn, khôn.
Bát quái có liên quan mật thiết đến thuyết ngũ hành, tương sinh, tương khắc và được các nhà phong thủy, các nhà y học cổ truyền Trung Quốc sử dụng rộng rãi bao gồm Kim, Mộc, Thủy, Hỏa Thổ. Quái ly (lửa) và quái khảm (nước) sẽ tượng trưng cho hành thủy và hành hỏa. Quái khôn (địa) và quái cấn (núi) sẽ tượng trưng cho hành thổ. Quái tốn (gió) và quái chấn (sấm) tượng trưng cho hành Mộc. Cuối cùng là quái càn (trời) và quái đoàn (đầm, hồ) tượng trưng cho hành Kim.
Các quy luật tương sinh, tương khắc trong Âm dương ngũ hành?
Hãy hiểu quy luật tương sinh, tương khắc trong âm dương ngũ hành theo một cách dễ nhất thì đó là sự cân bằng biến hóa, phát triển của sự vật.
Quy luật tương sinh
Tương sinh là hiện tượng các mệnh cùng tương sinh, có nghĩa là hỗ trợ cùng thúc đẩy và phát triển. Trong ngũ hành tương sinh lại có hai phương diện, là cái sinh ra nó (mẫu) và là cái nó sinh ra (tử). Nguyên lý này được thể hiện ở các mệnh như sau:
- Mộc sinh Hỏa: Cây khi khô sẽ sinh ra lửa, Hỏa sẽ lấy Mộc để làm nguyên liệu đốt.
- Hỏa sinh Thổ: Lửa sẽ đốt cháy mọi thứ thành tro bụi và tro bụi sẽ trở thành đất
- Thổ sinh Kim: Từ trong đất, kim loại mới được hình thành
- Kim sinh Thủy: Kim loại nếu được nung chảy ở nhiệt độ cao sẽ tạo ra dung dịch ở thể lỏng (Kim).
- Thủy sinh Mộc: Nước giúp làm cây phát triển, tươi tốt
Quy luật tương khắc
Ngũ hành tương khắc chính là sự áp chế, sát phạt để cản trở sự sinh trưởng và phát triển của nhau. Tương khắc sẽ có tác dụng duy trì sự cân bằng nhưng nếu quá ra sẽ làm cho vạn vật bị hủy diệt và suy vong. Cũng giống như tương sinh, tương khắc cũng có hai mối quan hệ là cái khắc nó và cái nó khắc. Nguyên lý này được thể hiện ở các mệnh như sau:
- Thủy khắc Hỏa: Nước sẽ dập tắt lửa
- Hỏa khắc Kim: Lửa mạnh sẽ nung chảy kim loại
- Kim khắc Mộc: Kim loại được rèn thành dao, kéo để chặt đổ cây.
- Mộc khắc Thổ: Cây hút hết chất dinh dưỡng khiến đất trở nên khô cằn.
- Thổ khắc Thủy: Đất hút nước, có thể ngăn chặn được dòng chảy của nước.
Mối quan hệ giữa tương sinh và tương khắc
Có thể nói rằng, ngũ hành tương sinh và ngũ hành tương khắc là hai quy luật luôn tồn tại song hành với nhau, tạo ra sự cân bằng trong vũ trụ. Nếu chỉ có tương sinh mà không có tương khắc thì sự phát triển thái quá sẽ gây ra nhiều tác hại. Ngược lại, nếu chỉ có tương khắc và không có tương sinh thì vũ trụ sẽ chỉ có sự hủy diệt, không thể phát triển hay nảy nở được. Chính vì vậy, hai quy luật này không thể tách rời.
Mặc dù vậy, nếu chúng ta quá lạm dụng quy luật ngũ hành tương sinh, tương khắc thì sẽ tạo thành phản sinh và phản khắc. Ngũ hành tương sinh nếu quá nhiều sẽ trở thành tại hại, đe dọa đến tài sản và tính mạng của con người. Ngũ hành tương khắc có nội lực rất lớn sẽ gây hại đến bản thân nó, làm mất khả năng khắc các hành khác nữa.
Ứng dụng âm dương ngũ hành vào đời sống
Học thuyết âm dương ngũ hành được nhiều người áp dụng phổ biến trong đời sống con người. Hơn cả, học thuyết được coi như là kim chỉ nam của nhiều gia chủ. Họ áp dụng để xem phong thủy, ảnh hưởng quan trọng đến công danh, sự nghiệp, thậm chí là tính mạng. Có thể kể đến như: xem hướng nhà đất, chọn màu sắc hợp với bản thân, nơi đặt bàn thờ,… Đặc biệt, học thuyết âm dương ngũ hành được ứng dụng phổ biến nhất trong y học cổ truyền và trong thiết kế kiến trúc nội thất.
Ứng dụng của âm dương ngũ hành trong y học cổ truyền
Học thuyết Âm dương xuyên suốt mọi lĩnh vực của Y học cổ truyền, dùng giải thích kết cấu tổ chức, chức năng sinh lý, biến đổi bệnh lý và chỉ đạo dưỡng sinh, chẩn đoán cũng như điều trị lâm sàng. Chính vì vậy, điều trị bệnh là căn cứ vào tình trạng âm dương thiên thắng thiên suy của chứng trạng mà xác định nguyên tắc điều trị. Lại căn cứ vào thuộc tính âm dương của thuốc mà chọn thuốc cho phù hợp để điều chỉnh trạng thái âm dương thất điều của cơ thể, từ đó đạt được mục đích điều trị khỏi bệnh.
Ứng dụng của thuyết âm dương ngũ hành trong thiết kế nội thất, kiến trúc
Ngũ hành âm dương thể hiện 2 mặt của sự sống. Đảm bảo âm dương cũng là đảm bảo cho cuộc sống phát triển và tồn tại. Chính vì vậy, thuyết này cũng được ứng dụng trong kiến trúc xây nhà. Theo đó, phần lồi của thiết kế là dương, phần lõm vào là âm. Phần thu được ánh sáng, những mảng đặc, những khối có đường nét cứng rắn là dương. Còn những phần khuất tối, những mảng rỗng hay những khối có đường nét uyển chuyển là âm.
Người làm thiết kế phải đảm bảo được tính cân bằng âm dương của một ngôi nhà. Nếu kiến trúc ngôi nhà thuần dương thì dương khí lại quá vượng, khiến cho gia chủ bất ổn định, quá năng động dễ dẫn đến tinh thần phấn khích mà hấp tấp, vội vàng trong các quyết định. Ngược lại, nhà ở thuần âm lại dẫn tới chỗ u mê, khiến cho gia chủ trở nên bảo thủ, lười nhác, ngại vận động, không chịu suy nghĩ và không quyết đoán. Ngoài ra, còn sinh ra một số bệnh đặc biệt là bệnh về đường ruột như phong thấp, phù thũng,… Chính vì vậy, một ngôi nhà chuẩn là phải được đảm bảo cân bằng âm dương. Đó chính là sự khác biệt của kiến trúc hiện đại so với kiến trúc truyền thống. Và ảnh hưởng của quy luật âm dương ngũ hành là không thể chối bỏ.
Kết luận
Trên đây là những thông tin chi tiết về thuyết âm dương, ngũ hành, bát quái là gì? Ứng dụng của quy luật tương sinh tương khắc vào trong đời sống. Nó đã tồn tại hàng nghìn năm nay và ứng dụng của thuyết này vào cuộc sống là không thể chối bỏ. Chính vì vậy, trong công việc, đặc biệt là thiết kế, y học, cần hiểu rõ hơn về âm dương ngũ hành để có thể nâng cao khả năng, đem lại hiệu quả tốt nhất cho công việc.
